امروزه یکی از موضوعاتی که برای خانواده‌ها اهمیت دارد با سلامت دندان شیری کودکشان مرتبط است، برای این که فرزندشان در سنین بالا‌تر دچار مشکلات آسیب دیدگی دندانی نشود. در این مقاله با ما همراه باشید تا درباره روند افتادن دندان‌های شیری کودکان اطلاعات بیشتری به دست بیاورید.
جوانه دندان‌های شیری قبل از تولد کودک در زیر لثه‌ها قرار دارند تا زمان مناسب جهت بیرون زدن از لثه برای دندان شیری فراهم شود. این دندان‌ها مدت کمی می‌توانند مهمان کودکان شما باشند و از یک سنی به بعد باید جای خود را به دندان‌های دائمی بدهند.
زمان و ترتیب افتادن دندان شیری
زمان بیرون آمدن و افتادن دندان‌های شیری برای هر کودکی متفاوت است. بنابراین زمانی که دندان‌های جدید کودک شما بیرون می‌آیند، اصطلاح رسمی آن، رویش است. رویش دندان‌های شیری کودک شما از حدود ۶ ماهگی آغاز شده و تا حدود ۳ سالگی ادامه دارد.
از دست رفتن دندان‌های شیری کودکان از سن۶ سالگی آغاز و در نهایت آنان در ۱۲ سالگی همه دندان‌های شیری خود را از دست می‌دهند. در اصل زمانی که فرزند شما به سال‌های جوانی می‌رسد، ۳۲ دندان دارد.
قبل از هرچیز لازم است بدانید زمان‌هایی که برای افتادن دندان‌های کودک گفته میشود در اصل تنها یک چارچوب کلی است و نمی‌توان با قطعیت در مورد همه کودکان یک نظر داد. البته علت دیر افتادن دندان شیری مهم است. رشد اولین دندان شیری چه در 4 ماهگی و چه بعد از یک سالگی هر دو طبیعی است.
اگر دندان کودکان به ترتیبی که در این مقاله یا جاهای دیگر گفته میشود، نیفتاد نگران نشوید. در حالت کلی می‌توان گفت درآمدن و افتادن دندان‌های فک پایین و بالا در اغلب کودکان به شکل زیر است:
دندان های شیری فک پایین
- دندان‌های پیش میانی کودک معمولا در ۴ الی ۷ ماهگی رشد می‌کنند و در ۶ الی ۷ سالگی میافتد.
- دندان پیش جانبی کودک در ۱۰ الی ۱۶ ماهگی رشد می‌کند و در ۷ الی ۸ سالگی میافتد.
- دندان نیش در ۱۷ الی ۲۳ ماهگی رشد می‌کند و در ۹ الی ۱۲ سالگی میافتد.
- دندان آسیاب اول فک پایین در ۱۴ الی ۱۸ ماهگی رشد کرده و در ۹ الی ۱۱ سالگی میافتد.
- دندان آسیاب دوم فک پایین در ۲۳ الی ۳۱ ماهگی رشد می‌کند و در ۱۰ الی ۱۲ سالگی میافتد.
دندان های شیری فک بالا
- دندان پیش میانی در ۸ الی ۱۲ ماهگی کودک رشد می‌کند و در ۶ الی ۷ سالگی میافتد.
- دندان پیش جانبی در ۹ الی ۱۳ ماهگی کودک رشد می‌کند و در ۷ الی ۸ سالگی میافتد.
- دندان نیش فک بالا در ۱۶ الی ۲۲ ماهگی رشد کرده و در ۱۰ الی ۱۲ سالگی میافتد.
- دندان آسیاب اول فک بالا در ۱۳ الی ۱۹ ماهگی رشد کرده و در ۹ الی ۱۱ سالگی میافتد.
- دندان آسیاب دوم فک بالا در ۲۵ الی ۳۳ ماهگی رشد کرده و در ۱۰ الی ۱۲ سالگی میافتد.
دندان‌های شیری پیش میانی فک پایین
دو دندان وسط فک پایین از جمله اولین دندان‌های شیری کودک هستند که شروع به رشد می‌کند. این دندان‌ها معمولا از چهار تا هفت ماهگی شروع به درآمدن می‌کنند. البته در برخی موارد ممکن است زودتر از این موعد مثلا در سه ماهگی یا زودتر هم در بیاید.
دندان های پیش میانی فک بالا
این دندان‌ها از هشت تا ۱۲ ماهگی شروع به درآمدن می‌کنند. دندان‌های کودکان معمولا دارای لبه‌های موج دار یا دندانه دندانه است که بر اثر سایش در اثر جویدن صاف میشود.
دندان های پیش جانبی فک بالا
دندان‌های پیش جانبی درست کنار دندان‌های پیش میانی بیرون می‌آیند و به کودک یک ردیف چهارتایی دندان کوچک می‌دهد. این دندان‌های شیری معمولا به صورت جفتی یکی در سمت راست و دیگری در سمت چپ بیرون می‌آیند.
دندان های پیش جانبی فک پایین
دندان‌های پیش جانبی فک پایین بین ۱۰ تا ۱۶ ماهگی ظاهر می‌شوند.
دندان های آسیاب اول فک بالا
دندان‌های آسیاب اول فک بالا بین ۱۳ تا ۱۹ ماهگی رشد می‌کنند. در اصل دندان‌های آسیاب اول فک بالا دندان‌های پهنی هستند که در قسمت نیمه پشتی دهان و فک بالا بیرون می زنند و تا زمانی که دندان‌های آسیاب فک پایین بیرون نیاید این دندان‌ها نمی توانند کار چندانی انجام دهند.
دندان های آسیاب اول فک پایین
دندان‌های آسیاب اول فک پایین بین ۱۴ تا ۱۸ ماهگی می‌رویند. بنابراین با در آمدن این دندان‌ها کودک می‌تواند به طور جدی خوراکی‌ها را بجود.
دندان های نیش فک بالا
دندان‌های نیش فک بالا در ماه‌های ۱۶ تا ۲۲ در می آیند. دندان‌های نیش فوقانی جای خالی بین دندان‌های پیش و دندان‌های آسیاب اول را پر می‌کند.
رشد استخوان فک و صورت
رشد استخوان فک و صورت کودک در سنین چهار تا شش سالگی اتفاق میافتد. در این بازه زمانی استخوان‌های صورت و فک کودک رشد می‌کند و فضایی بین دندان‌های شیری به وجود می‌آورند تا جا برای رشد دندان‌های دائمی که بزرگ‌تر است، باز شود.
افتادن زودهنگام دندان شیری کودکان
به طور کلی بهتر است بگوییم که والدین باید به بهترین شکل از دندان‌های شیری کودک خود مراقبت کنند و تا افتادن دندان‌های شیری فرزندشان در زمان مناسب اتفاق بیفتد.
در حقیقت در زمان مناسب، از سمت دندان‌های دائمی به دندان‌های شیری کودک فشار وارد شده که این فشار باعث گسسته شدن دندان‌های شیری و تحلیل آنها میشود و به این ترتیب فرآیند طبیعی افتادن دندان‌های شیری اتفاق می افتد. گاهی نیز به دلایلی، احتمال افتادن زود هنگام دندان‌های شیری وجود دارد که در زیر به بررسی آنها می‌پردازیم:
1- ضربه و آسیب فیزیکی:
گاهی ممکن است بر اثر حادثه و یا ضربه در هنگام بازی کردن، به دندان‌های کودک آسیب وارد شود.
2- پوسیدگی:
پوسیدگی با ایجاد عفونت، می‌تواند باعث لق شدن دندان در استخوان فک کودکان و افتادن آن شود.
3- بیماری کموتاکسی ناقص:
این بیماری با جلوگیری از حرکت گلبول‌های سفید، باعث ایجاد بیماری پریودنتیت میشود. در اصل این بیماری التهابی روی بافت‌های حمایت کننده دندان تاثیر دارد. کموتاکسی ناقص مانع فعالیت گلبول‌های سفید شده و در نتیجه سیستم ایمنی بدن نمی‌تواند مانع ایجاد عفونت لثه شود.
4- بیماری دیابت:
در صورت عدم درمان بیماری دیابت در کودکان، نوعی گلبول سفید بیگانه‌خوار به نام نوتروفیل در مغز استخوان تشکیل شده و پس از آن از طریق جریان خون، وارد بافت‌های بدن میشود. در این صورت این ناهنجاری منجر به تغییر متابولیسم کلاژن شده و می‌تواند بیماری‌های لثه و دندان کودم را افزایش دهد.
5- بیماری هیپوفسفاتازیا:
این یک بیماری ژنتیکی نادر است که در صورت ابتلا به این بیماری بیش از 70 درصد کودکان، قبل از رسیدن زمان مناسب برای افتادن دندان‌های شیری، تمام دندان‌های شیری خود را از دست می‌دهند. این بیماری به دلیل کاهش سطوح سرم آلکان فسفاتاز، سبب آسیب به الیاف لیگامان که وظیفه نگهداری دندان‌ها را در جای خود دارد، میشود.
6- بیماری نوتروپنی:
این بیماری مربوط به خون بوده و در آن برخی از گلبول‌های سفید که وظیفه مبارزه با عفونت‌های باکتریایی را بر عهده دارند، کاهش یافته و یا از بین می‌روند. در این صورت، کودک به علت ابتلا به عفونت پریودنتال تمام دندان‌های خود را خیلی زودتر از زمان مناسب از دست می‌دهد.
7- بیماری پاپیون لفور:
پاپیون لفور، یک بیماری ژنتیکی بسیار نادر است که کودکان مبتلا به این نوع از بیماری، فاقد آنزیمی به نام کاتسپین C هستند. این کودکان، در نهایت به علت پریودنتیت، دندان‌های شیری و حتی دندان‌های دائمی خود را از دست می‌دهند.
بعد از افتادن دندان شیری چه باید کرد؟
در یک کلام باید اشاره داشت که دندان‌های شیری راحت‌تر از دندان‌های دائمی می‌افتند، زیرا عاج دندان بسیار بلندتر از ریشه دندان است. گاهی اوقات حتی ممکن است دندان کودک بر اثر ضربه نیز بیفتد.
البته جالب است بدانید که فقط می‌توان دندان دائمی کودک را، در صورتی که، از فک خارج شود، دوباره در جای خود کاشت.
ولی در مورد خارج شدن دندان شیری از فک، امکان کاشت دندان شیری توسط متخصص دندانپزشک کودکان در یزد، توصیه و انجام نمی‌شود. زیرا فشار ناشی از گذاشتن دندان شیری در سر جای خودش، باعث آسیب جدی به جوانه دندان دائمی زیرین میشود.
مراقبت بعد از افتادن دندان شیری در کودکان شامل موارد زیر میشود:
- بعد از افتادن دندان آن را بردارید و از رها کردن آن در محل حادثه خودداری کنید.
- دندان را از قسمت تاجش بگیرید و تا حد امکان سعی کنید ریشه دندان را لمس نکنید تا آسیب نبیند.
- در صورتی که دندان آلوده شده است آن را با ملایمت با آب سرد بشویید.
- هرگز برای تمیز کردن دندان از صابون یا مواد شیمیایی استفاده نکنید.
- از دست کشیدن و خراشیدن دندان خودداری کنید.
- از خشک کردن دندان یا قرار دادن آن داخل دستمال کاغذی یا پارچه خودداری کنید.
- اگر امکان دارد دندان را در محل حفره خود داخل دهان قرار دهید.
- تمام مدت سعی کنید دندان را مرطوب نگه دارید.
- دندان را در سرم نمکی یا شیر سرد قرار دهید.
- در صورتی که نتوانستید دندان را در حفره خود قرار دهید آن را تا زمان مراجعه به دندانپزشک مرطوب نگه دارید.
- از قرار دادن دندان داخل آب خودداری کنید زیرا به سلول‌های زنده سطح ریشه دندان آسیب وارد می‌کند.
عوارض زود افتادن دندان شیری
اگر دندان شیری به هر دلیلی زودتر از زمان مناسب بیفتند، جای خالی آنها به سرعت توسط دندان‌های دیگر پر می شود که این اتفاق سبب انحراف و کج شدن دندان‌های مجاور میشود. از طرفی به دلیل پر شدن این جای خالی، دندان‌های دائمی فضای کافی برای رشد ندارند.
در این صورت دندان دائمی یا به صورت نهفته باقی می‌ماند و یا از جای نامناسبی مانند سقف دهان رشد می‌کند. شرایط نامناسب دندان‌ها در این وضعیت سبب گیر کردن مواد غذایی بین دندان‌ها شده و احتمال ابتلا به پوسیدگی و عفونت‌های دندانی کودکان را افزایش می‌دهند. همچنین در برخی مواقع این شرایط می‌تواند روی تکلم کودکان نیز تاثیر داشته باشد.
علت در نیامدن دندان بعد از افتادن دندان شیری
مدت زمانی که طول می‌کشد تا دندان‌های دائمی بیرون بیایند، در کودکان مختلف متفاوت است. در برخی موارد، با افتادن دندان شیری ممکن است واقعاً دندان دائم جایگزین آن وجود داشته باشد، اما مدتی زمان نیاز دارد تا بیرون بیاید. در صورتی که اصلاً هیچ دندانی بیرون نیاید، می‌تواند حاکی از وجود مشکلات بزرگتری باشد که نیاز است به دندانپزشک متخصص اطفال، مراجعه شود. در ادامه شما را با برخی از علل بیرون نیامدن دندان های دائم کودکان آشنا خواهیم کرد:
1- بیماری
برخی از بیماری‌ها در کودکان باعث میشود تا رویش دندان‌های آنها به تاخیر بیافتد. البته این مورد همیشه اتفاق نمی‌افتد. همه ما می‌دانیم که هورمون‌ها نقش اساسی در بدن دارند. بنابراین اگر هورمون‌ها دچار مشکل شوند، این مورد می‌تواند بر تمام نقاط بدن تاثیر بگذارد.
بر اساس تحقیقات انجام شده، مشکلات هورمونی تاثیر بسزایی در بیماری‌های دهان و دندان دارند و این مورد در زمان بارداری به خوبی دیده شده است. در واقع مشکلات تیروئید و هیپوفیز می‌تواند رشد دندان‌های دائمی را به تاخیر بیاندازد.
2- وضعیت زمان نوزادی
بر اساس تحقیقات انجام شده کودکانی که در زمان نوزادی، زودرس بوده‌اند، رویش دندان‌های آنها با تاخیر اتفاق میافتد. البته این مورد همیشه رخ نمی‌دهد و اگر نوزادان زودرس تغذیه با کیفیت و مناسبی داشته باشند در آینده مشکلی آنها را تهدید نخواهد کرد.
3- جنسیت کودکان
کودکان پسر در مقایسه با کودکان دختر معمولا دیرتر دندان در می‌آورند. همچنین دختران سریع‌تر از پسرها صحبت می‌کنند و به سن بلوغ می‌رسند. در اصل معمولا بین 4 الی 6 ماه دندان کودکان دختر، زودتر از پسرها رویش پیدا می‌کند.
4- ژنتیک
یکی دیگر از عوامل تاثیر گذار بر رویش دندان‌های دائمی عامل ژنتیک است. بعضی از ژن‌ها باعث ایجاد تاخیر در رویش دندان‌های دائمی می‌شوند. بنابراین اگر والدین در کودکی به این مشکل بر خورده باشند، احتمالا فرزندان آنها نیز دچار تاخیر در رویش دندان‌های دائمی خواهند شد.
چه عواملی باعث افتادن دندان‌های شیری میشود ؟
معمولا دندان شیری کودک تا زمانی که دندان دائمی زیرین به آن فشار وارد نکند، نمی افتد. اما ممکن است دندان شیری پیش از آمادگی دندان دائمی برای رشد بیوفتد. این امر می‌تواند در اثر بیماری‌های دهان و دندان یا تصادف رخ دهد. در این حالت دندانپزشک از فضا نگهدار برای حفظ فضای دندان شیری تا زمان رشد دندان دائمی استفاده می‌کند.
کدام یک از دندان های شیری زودتر می افتند ؟
ترتیب افتادن دندان‌های شیری کودک، که تا سن ۳ سالگی تکمیل شده اند، معمولا به همان صورت رشد آنها در دهان است. این بدین معنی است که دو دندان پیش، معمولا زودتر می‌افتند و دو دندان مجاور در مرحله بعد قرار دارند.
شروع افتادن دندان های کودک از سن ۶ تا ۷ سالگی است و معمولا اولین دندان‌هایی که ظاهر می‌شوند دو دندان میانی در فک پایین یا اینسیزور سنترال تحتانی (Central incisor) هستند.
در چه زمانی ناچار به خارج کردن دندان شیری هستیم ؟
1- به دلیل عفونت : اگر پوسیدگی یا آسیب دیدگی دندان به پالپ رسیده باشد، عصبهای دندان تحت تاثیر قرار می گیرند. پالپ، هسته زنده دندان است که حاوی رگهای خونی، عصب و بافت همبند می باشد.
2- به دلیل خطر عفونت دندانی برای کودک و عواقب خطرناک آن
3- به علت عفونت لثه : اگر عفونت لثه به بافت‌های اطراف رسیده باشد و استخوان اطراف دندان را تخریب کرده باشد، دندان لق شده و دیگر پشتیبانی ندارد. بنابراین ممکن است کشیدن آخرین راه حل آن باشد.
سلام.
دخترم 6سالش هست. دندون شیری فک پایینش افتاد چند روز بعد دندون دائم حاش دراومد. دندون کناریش هم افتاد اما بعداز گذشت یکماه هنوز درنیومده. علتش چیه!؟
سلام وقتتون بخیر
از زمانی که دندون شیری میافتد تا رویش دندون بعدی یا جایگزینش، تا 6 ماه زمان دارن نگران نباشید، ممکنه چون عرض فک یه ذره کم هست و تحت فشاره و نمیتونه رویش پیدا کنه ولی در میاد نگران ناشید.