دندان قروچه یا براکسیسم، در کودکان نسبتا شایع است و علل مختلفی دارد. بیشتر کودکان تا 6 سالگی با این مشکل سرو کله می‌زنند، در بعضی موارد تا سنین بالاتر نیز ادامه‌دار میشود.
اولین قدم برای تشخیص و درمان نوع دندان قروچه دلبند شما مراجعه به یک دندانپزشک متخصص است.
در این مقاله به بررسی دلایل ایجاد براکسیسم و یا دندان قروچه کودکان میپردازیم تا به شما کمک کنیم، دلیل دندان قروچه فرزند خود را پیدا کنید.
دندان قروچه یا براکسیسم ( بروکسیزم ) کودکان چیست؟
در اصطلاح پزشکی به ساییدن دندان‌ها یا فشار دادن دندان های دو فک بالا و پایین روی هم براکسیسم یا دندان قروچه کودکان می‌گویند. ممکن است والدین متوجه صدای فک فرزندان خود نشوند و به همین دلیل از وجود این عارضه در کودک خود بی اطلاع باشند. در مواردی خود کودک نیز از داشتن این عارضه بی اطلاع است.
انواع دندان قروچه کودکان
در یک نگاه کلی دندان قروچه کودکان را به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم می‌کنند. دندان قروچه نوع اول زمانی اتفاق می‌افتد که به طور کلی علت مشخص پزشکی برای رخ دادن آن وجود نداشته باشد. اما دندان قروچه نوع ثانویه بر اثر بروز اختلالات روانی، مصرف دارو، آپنه تنفسی و یا حتی برخی از بیماری‌های نام آشنایی مانند پارکینسون ایجاد میشود.
این عارضه در نوع ثانویه خود با درمان اختلال موجود و علت‌های زمینه‌ای آن، به مرور زمان دندان قروچه در کودکان رفع میشود. البته زمان‌هایی هم وجود دارد که دندان قروچه به یک عادت تبدیل میشود که حتی با رفع مشکل زمینه‌ای هم نمی‌توان آن را به طور کلی رفع کرد.
کودکان در سنین 5 ماهگی تا 5سالگی که زمان رویش دندان‌های شیری و اصلی آن‌ها است، می‌توانند با این عارضه درگیر شوند. دندان قروچه در حالت کلی به دو صورت مختلف اتفاق می‌افتد. برای نمونه اگر کودک شما در طول روز و در حالت بیداری دندان قروچه داشته باشد، به آن clenching می‌گویند.
البته دیده شده است که بسیاری از کودکان زمانی که برای انجام دادن یک کار تمرکز کرده‌اند، دندان قروچه می‌کنند. این نوع از دندان قروچه در بیداری رخ میدهد که معمولا بدون داشتن هیچ نوع بیماری زمینه‌ای در کودکان اتفاق می‌افتد.
یکی دیگر از انواع دندان قروچه هم در هنگام شب و در حالت خواب اتفاق می‌افتد. به این نوع از دندان قروچه کودکان در خواب به زبان علمی، bruxism می‌گویند. این نوع از دندان قروچه جدی‌تر است و ممکن است با شدت زیاد و صدای بلندی همراه باشد، که حتی والدین هم به خوبی متوجه آن شوند. دندان قروچه نوع دوم ممکن است. دلایل مختلفی از جمله اضطراب، مصرف دارو و .. داشته باشد.
دندان قروچه در کودکان 3 ساله: کودکان بیشتر در سنین سه سالگی به بعد دچار دندان قروچه می شوند. و در سن شش سالگی نیز این عارضه به طور کلی و به شکل طبیعی رفع می شود. البته ناگفته نماند که دلایل فیزیکی و روانشناختی هم در ایجاد چنین عارضه ای بسیار موثرند.
برخی از دلایل فیزیکی که باعث ایجاد دندان قروچه می شود، شامل: درد داشتن در ناحیه فک یا گوش، بیش فعال بودن یا فلج اطفال و حتی مصرف داروهای خاص است. اما دلایل روانشناختی این مشکل شامل مواردی مثل استرس، اضطراب های مختلف برای هر دلیل کوچک و بزرگی است.
دندان قروچه علائمی دارد که دانستن آن‌ها در تشخیص به موقع این پدیده بسیار موثر است؛ مثلا درد غیر طبیعی فک و دهان در صبحگاه و بعد از بیدار شدن کودک از خواب یا حساس شدن ناگهانی دندان کودک شما به دما یا درد گرفتن فک و دندان در هنگام خوردن غذا، هرکدام از این علائم ممکن است نشانه دندان قروچه‌ای باشد که شما از آن اطلاعی ندارید.
برای جلوگیری از آسیب‌های جدی و عدم ایجاد ترک در دندان کودکان بهتر است هرچه سریع تر به متخصص دندانپزشک کودکان در یزد مراجعه کنید و دلایل را بررسی کنید. درصورت درد شدید برای کودک محافظ دندان تجویز میشود. برای آرامش بخشی به کودک خود نیز می‌توانید اقداماتی از جمله: انجام کار مورد علاقه کودک را انجام دهید و او را سرگرم کنید.
علائم تشخیص دندان قروچه فرزندتان
- صدای ساییده شدن دندان کودک در هنگام خواب
- درد گرفتن فک یا دندان کودک هنگام جویدن غذا
- اعلام ناراحتی یا احساس درد در فک و صورت یا دندان موقع بیدار شدن از خواب
- حساس شدن دندان کودک به دما
با توجه به قدرت عضلات بالای جوندگی در کودکان، این عارضه ممکن است منجر به ایجاد ترک‌های ریز در دندان کودک و آسیب جدی به فک و دندان باشد؛ از این رو تشخیص به موقع دندان قروچه و بررسی دلایل ایجاد آن کمک شایانی به درمان دندان قروچه در زمان مناسب دارد.
این عارضه در کودکان ممکن است به علل فیزیکی، مثلا یکی از علائم دندان درآوردن نوزاد باشد یا دلایل روان شناختی مثل استرس و اضطراب؛ در ادامه به بررسی دلایل میپردازیم.
دلایل دندان قروچه کودک
نحوه عکس‌العمل کودکان در مقابله با فشار عصبی یا تنش و حتی درد متفاوت است. دندان قروچه در کودکان ممکن است به دلایل فیزیکی مثل داشتن درد در ناحیه فک به دلیل درآوردن دندان جدید یا درد در گوش ایجاد شود و یا دلایلی مث فشار ناشی از ترس کودک از دندانپزشکی یا هرگونه فشار و استرس عصبی دیگر داشته باشد.
مطالعات اخیر نشان میدهد بسیاری از کودکانی که براکسیسم را تجربه می‌کنند دارای سابقه فامیلی هستند. عواملی مانند شغل والدین، میزان گذراندن وقت با فرزندان و داشتن آگاهی و برنامه زندگی مناسب به حل شدن این مشکل شایع بین فرزندان بسیار کمک کننده است.
دندان قروچه در کودکان تقریبا رایج است. با اینکه بسیاری از والدین از این واقعیت آگاه نیستند اما کارشناسان پزشکی آن را جزء پنج مسئله مهم دندان پزشکی قرار می‌دهند.
بیشتر این فشارهای عصبی با صحبت کردن با خود کودک و پیدا کردن راه حل مناسب قابل حل شدن هستند. مثلا اگر کودک دلبند شما از دندانپزشکی وحشت دارد و تحمل درد باعث استرس میشود سدیشن دندانپزشکی کودکان راه حل بسیار مناسبی است.
دندان قروچه در بعضی از کودکان که دچار بیش فعالی یا فلج مغزی هستند و داروی خاصی را مصرف می‌کنند نیز دیده میشود.
بعضی کودکان که از پستانک به مدت زیادی استفاده می‌کنند نیز ممکن است دچار دندان قروچه شوند؛ به این صورت که حرکت دادن فک در هنگام پستانک داشتن باعث ایجاد عادت در کودک میشود که فک خود را تکان دهند و وقتی از پستانک گرفته میشوند، همچنان فک خود را به حالت دندان قروچه تکان می‌دهند.
عوارض دندان قروچه در کودکان
کودکانی که بنابر هریک از دلایل اولیه و یا ثانویه دچار دندان قروچه میشوند ممکن است عوارضی را در اثر انجام دندان قروچه متحمل شوند که در این جا به برخی از شایع ترین این حوادث اشاره شده است که شامل:
- آسیب رسیدن به دندان‌های کودک
- صدای دندان قروچه به هنگام شب
- ایجاد شکستگی در دندان کودک
- ایجاد ترک خوردگی در دندان کودک
- لق شدن دندان کودک
- مشکل از بین رفتن مینای دندان کودک
- عارضه از بین رفتن پوشش محافظ عاج دندان کودک
- شکستن پرکردگی‌های دندان و آسیب به لثه‌ها
- ایجاد شدن حساسیت دندانی برای کودک
- بروز اختلال مفصل فکی گیجگاهی (TMJ): البته باید گفت که بیشتر کودکانی که دندان قروچه می‌کنند، مشکلات مربوط به TMJ را نخواهند داشت، تا زمانی که دندان قروچه‌ی آن‌ها بسیار شدید شود.
- بروز سردرد‌های شدید در کودک
- درد در ناحیه صورت کودک با علت نامعلوم
- انقباض ریتمیک عضلات فک کودک
- ایجاد تورم در فک پایین کودک
- تورم (در برخی موارد) در کنار فک پایین که به دلیل قفل شدن دندان‌ها ایجاد میشود.
- مشکلات فکی در کودک
دندان قروچه کودکان (چه در طول روز و چه در طول شب) می‌تواند مفصل گیجگاهی فکی را تحت تاثیر قرار دهد. در واقع به این فکر کنید که دندان قروچه که به راحتی می‌تواند یک بافت سخت و منسجم دندانی را دچار ترک و شکستگی کند. پس بر روی مفصل گیجگاهی فکی که منعطف و نرم تر است، چه اثرات ناگوارتر و جبران ناپذیری خواهد گذاشت.
دندان قروچه‌ی شدید در کودکان می تواند باعث آسیب سر مفصل گیجگاهی فکی شود و گاها این آسیبها به گونه‌ای است که قابل جبران نمی‌باشند و تا آخر عمر همراه کودک شما باقی می‌مانند! بنابراین این مورد را جدی گرفته و در اسرع وقت برای درمان و جلوگیری از ایجاد شرایط بدتر برای کودک خود اقدام کنید.
عوارض مفصل گیجگاهی فکی در کودکان به بررسی های کلینیکی توسط دنداپزشک کودکان نیاز دارد و به صورت طبیعی در معاینات جزئی قابل دیدن نیست.
در اکثر موارد، دندان قروچه یک عادت مضر محسوب نمی‌شود و عادتی است که بیشتر کودکان نوپا با بزرگ‌تر شدن آن را کنار می‌گذارند. گاهی اوقات بزرگ‌ترین تاثیر آن همان صدای ناهنجار و آزار دهنده‌ای است که کودکان در هنگام دندان قروچه ایجاد می کنند، که این موضوع والدین و اطرافیان کودک را دچار نگرانی می‌کند.
باور غلط والدین در مورد دندان قروچه در کودک
بسیاری از والدین زمانی که متوجه دندان قروچه در کودک خود می شوند، فکر می‌کنند دندان قروچه داشتن برای کودکانی که هنوز دندان شیری دارند نمی‌تواند عواقب ناهنجاری ایجاد کند و در بسیاری از موارد این موضوع مهم را خیلی جدی نمی‌گیرند.
اما باید گفت که این یک باور نادرست است. ما حتی اگر از عوارض شدیدی که این عارضه به دندان‌های شیری می‌زند هم عبور کنیم نمی‌توانیم آسیب بسیاری جدی و خطرناکی که دندان قروچه به مفصل گیجگاهی فکی وارد می‌کند غافل باشیم.
و یکی از دلایل اصلی نگرانی ما این است، که این مفصل قابل جایگزین شدن نیست و آسیب‌های وارد شده به آن می‌تواند کودک را متحمل عوارض نامطلوبی سازد. همچنین اگر عادت دندان قروچه در سنین پایین درمان و برطرف نشود، می‌تواند منجر به سائیدگی و تخریب دندان‌های دائمی کودک در سنین بالاتر شود.
درمان دندان قروچه در کودکان
دندان قروچه در کودکان ممکن است باعث ایجاد درد در فک بالا یا پایین در کودک شود یا ترک‌های ریزی را در دندان های کودک ایجاد کند. تشخیص زود هنگام عارضه براکسیسم در کودک به کمتر شدن درد دندان کودک کمک زیادی می‌کند.
در مواردی که درد دندان شدید است؛ دکتر متخصص با درمان دندان درد کودک فوری و با اقدام به تجویز محافظ دندان، وارد عمل میشود. محافظ دندان یا گارد، وسیله‌ای است از جنس سیلیکون پزشکی و شبیه به گاردی که ورزشکاران رزمی در هنگام مبارزه در دهان خود می‌گذارند.
اگر دندان قروچه به دلایل عصبی اتفاق می‌افتد بهتر است با کودک خود صحبت کنید و حرفش را بشنوید. کارهایی مثل حمام آب گرم قبل از خواب یا خواندن داستان مورد علاقه کودک یا شعر مورد علاقه‌اش در بهبود حس کودک شما و آرامبخشی نقش بسزایی دارند.
محبت کردن به کودک و ایجاد حس حمایت و فهمیده شدن نیز راه حل مناسبی برای کمک به بهبود حس درد در کودک است. اگر کودک شما دچار اختلال خواب است؛ بهتر اینکه از انجام حرکات ملایم کششی برای خواب راحت تر کمک بگیرید.
طبق تحقیقات انجام شده، در بیشتر کودکان این پدیده در حدود سن سه سالگی دیده میشود و تا سن شش سالگی ادامه دارد و بعد از آن به صورت طبیعی رفع میشود.
پیشنهاد خانم دکتر فائزه فتوحی در مورد دندان قروچه در دندان کودکان
تقریبا بین 30 تا 40 درصد، شایع ترین زمان دندان قروچه یا ساییدگی دندان در دوران کودکی است.دندان قروچه در کودکان زیر 2 سال که در بیشتر مواقع از سنین1 تا 2 سالگی است و به هنگام رویش دندان‌های شیری، به خصوص دندان‌های شیری آسیا و در زمان رویش دندان‌های دائمی که در سنین 6 تا 8 سالگی است، تشدید می‌گردد. تقریبا از 8 سالگی به بعد، دندان قروچه در کودکان از بین می‌رود.
اگر مدت زمان دندان قروچه یا ساییدگی دندان‌ها بیشتر از 6 ساعت در شبانه روز نباشد مشکلی ندارد . در غیر این صورت می‌تواند باعث درد فکی و عضلات جونده، خستگی فک و حتی آسیب به خود دندان‌ها و دردهایی مثل عصب کشی دندان شود.
بیشتر بخوانید
در صورتی که طول زمان دندان قروچه در کودکان بیشتر از 6 ساعت باشد، نیاز به درمان دارد. از یک سری الاینرهای شفاف و نرم که قالب گیری میشود و برای درمان استفاده می‌گردد. که شب‌ها به هنگام خواب در دهان کودک قرار می‌گیرد. این الاینرها از به هم خوردن دندان‌ها یا ساییدگی دندان جلوگیری می‌کند.
از راه کارهایی که شما می‌توانید در منزل برای جلوگیری از دندان قروچه کودکان استفاده کنید:
1- از غذاهای نرم و فیبری و پروتئینی قبل از خواب مثل موز، ماکارونی، نودل ، ترکیباتی مثل شیر و پوره سیب و گلاب یا حتی ترکیباتی که امگا 3 دارند مثل ماهی و ماست و دوغ و ترکیبات آرامش بخش قبل از خواب برای کودک استفاده کنید. این نوع غذاها باعث آرامش کودک قبل از خواب شده و از شدت دندان قروچه می‌کاهد.
2- غذاهای کرانچی و سفت مثل سیب، هویج و غذاهای جویدنی را قبل از خواب به کودک ندهید. چون عضلات فک کودک قبل از خواب دچار فعالیت و خستگی میشه و ممکن است باعث اذیت شدن و دندان قروچه کودک در هنگام خواب شود.
3- اتفاقات ناگهانی که باعث تغییرات اساسی در زندگی کودک میشود. مثل جابجایی شهر به شهر، تغییر منزل، از دست دادن دوستانشون، مادر شاغلی که ساعت‌های طولانی در منزل کنار کودک نباشد، جدایی‌ها و روابط عاطفی والدین دچار مخاطره شده باشد تمامی دلایل ذکر شده، می‌تواند باعث شروع و تشدید دندان قروچه در کودکان شود .
دندان قروچه به هنگام تغییرات ناگهانی در زندگی کودکان نیاز به مشاوره روانی دارد. حمایت روانی کودک توسط والدین نقش بسیار اساسی در کنترل و بهبود آن دارد. خواندن کتاب داستان قبل از خواب، در آغوش گرفتن کودک، دوش آب گرم و حتی با گوش دادن به حرف‌های کودک ، می‌توانید از اتفاقاتی که باعث درگیری ذهنی او شده است بکاهید و از ایجاد دندان قروچه کودکان جلوگیری کنید.
دندان قروچه کودکان چه مدت طول می‌کشد؟
برای بسیاری از کودکان عارضه‌ی دندان قروچه زمانی که دندان‌های شیری آن‌ها می‌افتد به مرور زمان برطرف میشود. ولی با این حال نباید از برخی از موارد استثنا که این مورد را تا سن بلوغ تجربه می‌کنند، نیز غافل شویم.
البته برخی از مواقع که دلیل دندان قروچه ناشی از استرس و اضطراب باشد، تا زمانی که این استرس برطرف نشود، دندان قروچه هم ادامه دارد.
آیا دندان قروچه برای کودکان ضرر دارد؟
همانطور که می‌دانید، دندان قروچه عوارض زیادی دارد و علاوه بر ایجاد ترک و یا شکستگی در دندان‌های کودک شما در موارد خطرناک‌تر و شدیدتر می‌تواند به مفصل گیجگاهی فکی کودک که بافت النعطاف پذیرتر و آسیب پذیرتری دارد هم صدمه بزند و کودک شما را برای همیشه با یک مشکل در ناحیه‌ی فکی و صورت خود روبرو کند.
بنابراین باید تاثیر‌های مخرب این مورد را برای کودک خود جدی بگیرید و به محض مشاهده‌ی این مورد از مشاوره‌ها و کمک‌های دندانپزشک کودک کمک بگیرید.
